حفظ حالت پایدار

 وَسَلَّمْتَنى مِنَ الزِّیادَةِ وَالنُّقْصانِ فَتَعالَیْتَ یا رَحیمُ یا رَحْمنُ

نـگـهـداریـم کـردى و از زیـادى و نقصان سالمم داشتى پس برترى تو اى مهربان و اى بخشاینده

هموستاز

بدن ما برای رشد و ادامه حیات به مواد غذایی مختلفی نیاز دارد. مقدار مناسب هریک از مواد برحسب سن جنسیت و نوع فعالیت های ما متفاوت است. برخی مواد مثل قندها و چربی ها و املاح سدیم و پتاسیم به مقدار نسبتا زیاد و گروه دیگری که به ریز مغذی ها معروفند به مقدار بسیار کم مورد نیاز می باشند. ولی انچه مهم است مقدار آنها در حد اندازه است نگاهی به گزارش های آزمایش خون بیانگر این واقعیت است که گاهی کم یا زیاد شدن برخی عناصر حتی در حد چند قسمت در ملیون (ppm) میتواند سلامتی و ادامه حیات ما را به خطر بیاندازد. این مسئله در مورد شرایط فیزیکی مثل فشارخون و دمای داخلی هم صدق می کند. یکی دو درجه افزیش یا کاهش فشار خون یا دمای داخلی بدن برای مختل شدن فعالیت های حیاتی کاهی است.

مسلم است که تنظیم و مدیریت مواد رودی و شرایط محیطی با این دقت آنهم از بدو تولد از عهده ما خارج است.

اصطلاح هُموستاز یا  همایستایی در فیزیولوژی به معنای ثابت نگاه داشتن مواد و شرایط موجود در محیط داخلی بدن است اساساً تمام اندام ها و بافت های بدن اعمالی را انجام می دهند که به حفظ این شرائط ثابت کمک می کند. ریه ها اکسیژن مورد نیاز سلول ها را تهیه می کنند,‌ کلیه ها غلظت های یونی را ثابت نگاه می دارند دستگاه گوارش مواد غذایی اندامها را تامین می کند.
مادامی که اکسیژن,‌گلوکز,‌ یون های مختلف, ‌اسیدهای آمینه و ذرات چربی به مقدار کافی و با غلظت های مناسب در محیط داخلی وجود داشته باشند سلولها می توانند به زندگی,‌ رشد و انجام وظائف خود ادامه دهند. بدون توازن PH و دما در جریان خونِ اندام‌های بدن، زنده ماندن غیر ممکن خواهد بود.

در علوم جدید این ویژگی ابتدا توسط کلاود برنارد و سپس توسط والتر برادفورد کانون در سال‌های ۱۹۲۶، ۱۹۲۹ و ۱۹۳۲ مورد دفاع قرار گرفت.

 تنظیم عوامل انعقاد خون یکی از پدیده های شگفت انگیز حفظ حالت پایدار است که به منظور قطع فیزیولوژیک خونریزی به وقوع می پیوندد و به مجموعه عوامل ، کنشها و واکنشهایی اطلاق می گردد که نقش آنها توقف خونریزی از محل بریدگی ها و آسیبهای رگی است . بعلاوه عوامل تنظیم کننده  ، محدود کننده و هضم کننده لخته را نیز باید بعنوان اجزاء این سیستم تلقی نمود.

به محض وقوع بریدگی در یکی از رگها حالت فوق العاده ای در جریان خون برقرار می شود. اسپاسم شدید رگی موجب کندی شدید جریان خونریزی می گرددئ سرعت حرکت پلاکتها در موضع آسیب کم می شود . فرایند انعقاد خون از دو مسیر داخلی وخارجی موجب تبدیل فیبرینوژن به فیبرین، فعال شدن فاکتورهای انعقادی و تجمع پلاکت‌ها می‌شود. انعقاد خون هر چند با لخته شدن خون موجب توقف خون‌ریزی می‌شود و نقص این فرایند در بیماری‌هایی مانند هموفیلی کشنده است ولی انعقاد نابجای خون در ایجاد آنفارکتوس قلبی (سکته قلبی) و ایسکمی مغزی و آمبولی نیز دخیل است.

بیش از 50 ماده مختلف که در انعقاد خون تاثیر دارند در خون و بافتها پیدا شده‌اند که بعضی از آنها موسوم به مواد انعقادی procoagulant موجب پیشبرد انعقاد ، و بعضی از آنها موسوم به مواد غیرانعقادی anticoagulant موجب مهار انعقاد می‌شوند. منعقد شدن یا نشدن خون بستگی به تعادل بین این دو گروه ماده دارد. در حال طبیعی ، مواد ضدانعقادی برتری داشته و خون منعقد نمی‌شود، اما هنگامی که رگی پاره می‌شود مواد انعقادی در ناحیه آسیب فعال شده و مواد ضد انعقادی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند و سپس یک لخته خون تشکیل می‌گردد.

تنظیم دقیق درجه حرارت بدن انسان مکانیسم پیچیده دیگری است که به‌ وسیله مرکز تنظیم درجه حرارت در هیپوتالاموس کنترل می‌شود. دمای پیرامون ما هرچه باشد (25 درجه زیر صفر تا 45 درجه بالای صفر) به مدد این سیستم خودکار، دمای داخلی در حد یکی دو درجه کمتر یا بیشتر از 37 درجه سانتیگراد حفظ می شود.

این مرکز پیام‌ها را از دو مجموعه از گیرنده‌های گرما (ترمورسپتور) دریافت می‌کند:

گیرنده‌هایی در خود هیپوتالاموس که درجه حرارت خون را هنگام عبور از مغز تحت نظر دارد (درجه حرارت مرکزی)،‌ و گیرنده‌هایی در پوست (به خصوص در تنه) درجه حرارت خارجی بدن را تحت نظارت دارند.

هر دوی این اطلاعات برای بدن لازم است تا تنظیم‌های لازم را انجام دهد. مرکز تنظیم درجه حرارت پیام‌هایی را به چندین عصب وابران می‌فرستد تا درجه حرارت بدن را تنظیم کنند.

اولین پاسخ بدن ما هنگام رویارویی با هوای گرم‌تر یا سردتر ارادی است- اگر هوا بسیار گرم باشد، ممکن است تصمیم بگیریم لباس‌های‌مان را کم کنیم، یا به محلی سایه‌دار برویم؛ و اگر هوا خیلی سرد باشد- لباس‌های بیشتر می‌پوشیم- یا درجه حرارت بخاری را زیاد می‌کنیم!

تنها هنگامی که این پاسخ‌های ارادی ما کافی نباشد، مرکز تنظیم درجه‌ حرارت تحریک می‌شود. این مرکز بخشی از دستگاه عصبی خودمختار است، بنابراین پاسخ‌های گوناگونی که ایجاد می‌کند، غیرارادی هستند.

هنگامی ما بیش از حد گرممان می‌شود، مرکز کاهش حرارت در هیپوتالاموس تحریک می‌‌شود؛ هنگامی که بیش از حد سردمان می‌شود،‌ مرکز حفظ حرارت هیپوتالاموس به کار می‌افتد.

توجه داشته باشید، که برخی از پاسخ‌ها به درجه حرارت پایین در واقع باعث ایجاد گرما می‌شوند،‌ در حالیکه برخی دیگر تنها حرارت بدن را حفظ می‌کنند.

به همین صورت برخی از واکنش‌ها به گرما،‌ این است که به طور فعال بدن را سرد کنند و واکنش‌های دیگر تنها تولید درجه حرارت بدن را کاهش می‌دهند یا حرارت را به سطح بدن منتقل می‌کنند.

بنابراین بدن طیفی از واکنش‌ها را در اختیار دارد که بسته به درجه حرارت درونی و بیرونی بدن آنها را به کار می‌رود.

در همه موارد برای حفظ تعادل پویا و انجام مؤثر عملکردهای خاص، یک سیستم باید اختلال را شناسایی و به آن پاسخ دهد. پس از تشخیص یک اختلال، یک سیستم بیولوژیکی به طور معمول از طریق خودتنظیمی منفی به آن پاسخ می‌دهد. به این معنی که با کاهش یا افزایش فعالیت هر اندام یا سیستم، شرایط ثابت می‌شود.

وَسَلَّمْتَنى مِنَ الزِّیادَةِ وَالنُّقْصانِ فَتَعالَیْتَ یا رَحیمُ یا رَحْمنُ

نـگـهـداریـم کـردى و از زیـادى و نقصان سالمم داشتى پس برترى تو اى مهربان و اى بخشاینده